Afgelopen week kwam ik een tweetal situaties tegen die me troffen. Zo kwam mijn oudste dochter bij ons eten. Zij wordt volgend jaar 40 en is alleenstaand. We hadden het over wel of geen kinderen krijgen. Even los van de keuzes die ze maakt of gemaakt heeft, maakt zij zich zorgen over haar toekomst. Ze vraagt zich af hoe die eruit zal zien zonder kinderen die (mede) invulling zouden geven aan haar sociale netwerk. Het risico bestaat dat ze zich eenzaam zal voelen.
En gisteren was ik aanwezig bij ‘grijs, groen, blauw en zilver’, een bijeenkomst voor een nieuwe kijk op wijken, wonen, zorg voor 65-plus en ouder in Dordrecht. Een dame vertelde dat zij recent bewust verhuisd is naar een appartement tegenover een groot winkelcentrum en zich aangesloten heeft bij verschillende clubs. Zij doet dit omdat zij rekening houdt met het feit dat ze ouder wordt en actief moet gaan investeren in haar sociale netwerk en het hebben van contacten. Ze is 61 en haar kinderen wonen niet in de buurt. Zowel de situatie van deze dame als die van mijn dochter laten zien dat je wat moet doen aan een veranderende context. Zo voorkom je dat je later in een sociaal isolement terecht komt waardoor je je erg eenzaam kan voelen. Investeren in samenredzaamheid, iets met elkaar en voor elkaar kunnen betekenen kan dit voorkomen.
Actieprogramma Eén tegen eenzaamheid
Afgelopen maart is het actieprogramma “Eén tegen eenzaamheid” van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport uitgekomen. Enkele cijfers: Er zijn in 2030, 2 miljoen mensen ouder dan 75. Nu zijn dat er 1,3 miljoen. Van de 75-plussers heeft 54% gevoelens van eenzaamheid, en 11% voelt zich sterk eenzaam. Anno 2018 hebben we het over ruim 700.000 eenzame ouderen. In 2030 kunnen dit er 1,1 miljoen zijn. Kortom een groot maatschappelijk probleem wat zichzelf niet zal oplossen. Het mooie van het actieprogramma is dat het de krachten wil bundelen. Het wil een beweging stimuleren en op gang brengen om de trend van eenzaamheid onder ouderen te doorbreken. Het is een uitwerking van het Pact voor de ouderenzorg en heeft verbinding met de nog in ontwikkeling zijnde programma’s Langer Thuis en Verpleeghuiszorg. Het richt zich vooral op het voorkomen en bestrijden van sociale eenzaamheid onder andere door het mobiliseren van de samenleving om in de eigen omgeving het verschilt te maken.
Vanuit +Vijf ben ik onder andere bezig met het bedenken van concepten en het ontwikkelen van programma’s die van toegevoegde waarde zijn op een maatschappelijk probleem. Zo ook met betrekking tot het verminderen van eenzaamheid.
Van betekenis zijn
We zien dat eenzaamheid effect heeft op je gevoel van zingeving en op de ervaren toegevoegde waarde van je bestaan. Naast alle mogelijkheden die techniek en de inzet van digitale middelen met zich meebrengt (bv sensor systemen om te zien wat er in je koelkast staat of alarmsystemen voor valincidenten ed.) denk ik dat de energie met name komt als je weer van betekenis wordt. Het van betekenis zijn, een toegevoegde waarde voor anderen hebben en ertoe doen zijn zaken die essentieel zijn om je kwaliteit van leven hoog te houden, ook als je ouder bent.
Oplossingen
Je ziet oplossingen die nu ontstaan door bijvoorbeeld slim gebruik te maken van de samenhang tussen fysieke, sociale en technische infrastructuur. Soms ook door het gebruiken van ons gezond verstand bij het ontwerpen van buurten, wijken en omgevingen. Veel voorbeelden zijn te vinden bij de prijsvraag who cares (2017). In één van de ontwerpen waren kleine ontmoetingspaviljoens met toiletvoorziening langs het park de oplossing. Hierdoor zouden oudere mensen weer makkelijker een wandelingetje kunnen maken omdat de loopafstand nu te overzien was. Gevolg; je komt weer mensen tegen, er ontstaan ontmoetingen en je wordt weer betekenisvol. Dat geeft dan weer energie en zingeving.
Buurtcirkel voor ouderen
Een andere oplossing is een programma als Buurtcirkel® voor ouderen. 9-12 ouderen die niet (meer) in staat zijn om een netwerk op te bouwen of te onderhouden, die allemaal nog zelfstandig wonen en soms door bijvoorbeeld een wijkverpleegkundige gezien worden. Een vrijwilliger als spil in deze Buurtcirkel voor ouderen verbindt de mensen onderling en naar buiten. Er is een Buurtcirkelcoach (professional van een ouderen zorgorganisatie) die als vangnet kan optreden en de vrijwilliger ondersteunt. De deelnemers van de Buurtcirkel voor ouderen komen regelmatig bij elkaar, bijvoorbeeld op het ontmoetingsplein van een zorglocatie, en bespreken zaken met elkaar en lossen ook samen zaken met elkaar op. Zij creëren dus met elkaar die toegevoegde waarde. De vrijwilliger moet vooral geen hulpverlener worden en de Buurtcirkelcoach kan ingezet worden wanneer vragen binnen de Buurtcirkel (of het netwerk van de Buurtcirkeldeelnemers) niet opgelost kunnen worden.
Momenteel draait er een zeer succesvolle Buurtcirkel voor ouderen in Ridderkerk die in samenwerking met Aafje is opgericht. Aafje heeft de intentie uitgesproken om het aantal Buurtcirkels voor ouderen in Rotterdam en omgeving te willen uitbreiden. Het is één van de oplossingen die eenzaamheid bestrijdt en daarmee de kwaliteit van leven op een acceptabel peil houdt zodat ouder worden geen zorg hoeft te worden maar een zegen kan zijn!
Ruud van der Kind, accountmanager +Vijf.
– Wat betekent eenzaamheid nu. Eenzaamheid moet je vooral niet verwarren met sociaal isolement. Eenzaamheid is een gevoel en staat los van de feitelijke situatie. Sociaal isolement is een situatie, namelijk een feitelijke tekortkoming aan mensen in je persoonlijk netwerk. De combinatie van beide is de meest zorgwekkende vorm van isolement
– Actieprogramma ‘Eén tegen eenzaamheid’. Uitgave van ministerie van VWS, maart 2018
– www.prijsvraagwhocares.nl, onder andere door rijksbouwmeester Floris Alkemade geïnitieerd.